Paul van Tongeren

Paul van Tongeren (Deventer, 1950) is emeritus hoogleraar wijsgerige ethiek van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Hij was eerder bijzonder hoogleraar wijsbegeerte namens de Radboud Stichting aan de Universiteit Leiden, buitengewoon hoogleraar ethiek aan de KU Leuven en geassocieerd onderzoeker aan de Universiteit van Pretoria (Zuid-Afrika).

Naast zijn academische werk houdt Van Tongeren zich al ruim twintig jaar intensief bezig met publieksfilosofie. Hij publiceert populaire boeken op basis van zijn grootste interesses: de deugdethiek van Aristoteles en het nihilisme van Friedrich Nietzsche. In 2013 won hij met Leven is een kunst de Socratesbeker voor het urgentste en oorspronkelijkste Nederlandstalige filosofieboek. Hij is sinds 2005 lid van het Filosofisch Elftal van Trouw.

Na-denken

Altijd als Paul van Tongeren het woord krijgt, is hij daadwerkelijk aan het denken. Nooit geeft hij een haastig als filosofie verpakte mening, zoals sommige van zijn collega’s soms doen, nee: hij vraagt of hij er even over na mag denken, en begint dan te graven. Welke verzwegen vooronderstellingen gaan aan de gestelde vraag vooraf? Waarom en waarin raakt dit ons? Wat heeft dit vraagstuk eigenlijk te betekenen? Hij is niet bang om op basis van een actuele kwestie terug te gaan tot de fundamenten van onze alledaagse opvattingen of vooroordelen. Vaak legt hij in zijn antwoord een weg af van antieke filosofen via christelijke denkers en de verlichting naar onze eigen tijd, met Nietzsche als sleutelfiguur. En altijd is die redenering te volgen, ook voor niet-filosofen.

De orde van Aristoteles en de chaos van Nietzsche 

Aan de ene kant is Van Tongeren een kenner van de deugdethiek en geeft hij cursussen over geluk bij Aristoteles. Aan de andere kant is hij een gezaghebbend Nietzsche-specialist. Als kenner en liefhebber van deze ‘filosoof met de hamer’, die zichzelf ook ‘de antichrist’ noemde, werkte Van Tongeren vrijwel uitsluitend aan katholieke universiteiten. Hij vertelt meeslepend over deugdethiek, vriendschap en dankbaarheid, maar hij laat ook zien hoe angstaanjagend diep het nihilisme in onze cultuur zit. En in onszelf. De specialismes van Paul van Tongeren, die onderling nogal wat spanning vertonen, komen in hoge mate overeen met een gespletenheid die wij als vroege eenentwintigste-eeuwers zelf ervaren, tussen het premoderne en het moderne wereldbeeld – de orde van Aristoteles en de chaos van Nietzsche.