Blog De werking van een digitale groepsdynamiek

Omdat ik net als veel anderen opeens veel tijd in digitale groepen zit, ben ik op zoek gegaan naar de groeps-dynamiek in digitale groepen. Hierover heb ik kortgeleden een webinar gegeven. Hierin heb ik mijn ervaringen gedeeld en naast de inhoud gelegd van mijn boek Groepsdynamica. Werken in en met groepen. In dit blog meer over de werking van een digitale groepsdynamiek en hoe ik deze zelf heb ervaren in een webinar waarin ikzelf in diezelfde dynamiek een rol speelde. 

De groep opstarten (de inclusiefase: hoort iedereen er bij?)

Wanneer je deel uitmaakt van een digitale groep is het net als binnen alle groepen noodzaak om erbij te horen. Meer dan ooit is verbondenheid belangrijk. Zonder verbondenheid kun je letterlijk niet meedoen aan de bezigheden van de groep. In de digitale groep is iedereen ‘zien’ buitengewoon belangrijk. Kennismaken met elkaar dient dus niet te worden overgeslagen. In het webinar dat ik verzorgde was dat lastig. Door mijzelf te introduceren en de kijkers welkom te heten probeerde ik de betrokkenheid te vergroten. Ook normen, waarden en regels geven richting aan kijkers om te bepalen of ze wel bij deze groep willen horen. De hulp van moderatoren bij de chat, de uitnodiging van de host om vragen te stellen en de open vragen zorgden er voor dat deelnemers zich uitgenodigd voelden en zich tot mij als spreker konden richten. Hoe meer duidelijkheid hoe veiliger men zich voelt. Hoewel ik moeite deed om de deelnemers zich veilig te laten voelen, voelde ik mijzelf nog niet helemaal op mijn gemak. Ik wilde graag controle maar moest mij laten leiden door de host die mij door het gesprek heen voerde. Mensen die mij beter kennen zagen dat terug in de eerste 10 minuten van mijn webinar, anderen mogelijk niet:).

De groep komt in beweging (de controlefase: wie heeft er invloed)

Naarmate mijn groep langer bijeen was, merkte ik dat ook de kijkers en bepaalde mate van controle wilden uitoefenen. De vragen werden persoonlijker en soms zat er ook enige feedback in de vragen. De moderatoren zetten niet alle vragen door, maar later las ik vragen als ‘wordt de voorfase niet over geslagen’ en ‘waarom hoor ik niets over werkvormen’. Terugblikkend vroeg ik mij af of ik toch voldoende duidelijk was geweest over de doelen en verwachtingen. Als groepsleden de doelen van een bijeenkomst niet helder hebben, kunnen er verkeerde verwachtingen worden gewekt. In de controlefase merk je dit doordat groepsleden kritische opmerkingen en vragen stellen of juist afhaken. In een open digitale groep kunnen mensen letterlijk weggaan, in een geslote groep wordt het stiller of zie je wazige blikken (dit is overigens ook een belangrijk signaal in live groepen). Zorg er als groepsleider voor dat iedereen bijblijft. 

Ook hier geldt weer dat structuur helpt. Geef af en toe aan hoe het met de tijd zit en dat eventuele vragen nog in een ander deel van de bijeenkomst beschikbaar zijn. In mijn webinar was het bijvoorbeeld ondoenlijk om alle vragen te beantwoorden daarom zijn binnenkort ook de vragen en antwoorden online terug te lezen. Wanneer je je laat verrassen door activiteiten van deelnemers die passen binnen de controlefase, kun je onzeker worden. Groepen (bege)leiden is moeilijk en kost tijd. Mild zijn voor jezelf als (digitale) groepsleider is helpend en geeft ruimte om jezelf te ontwikkelen.

De verbinding tussen de groepsleden: de affectiefase:

Net als bij ‘live’ groepen, kunnen deelnemers bondjes vormen. Het is handig om inzicht te krijgen wie elkaar kent en waarvan. Zeker als je open groepstrainingen aanbiedt is het handig om hier vooraf zicht op te krijgen, bijvoorbeeld door er naar te vragen bij de introductie. Als je meer uitwisseling tussen groepsleden onderling wil kun je tijdens de groepssessies mensen in subgroepjes plaatsen. Denk dan van tevoren na over de wijze waarop je dit wil doen. Check of de digitale tool die je hiervoor gebruikt geschikt is en verdiep je in hoeveel tijd het kost om deze groepjes te maken. Ten tijde van het webinar wist ik dat er bekenden waren ingelogd. Hoewel ik hen niet kon zien was het goed om te weten dat ze er waren en met me in contact waren. Daarnaast waren en ook mensen ‘live’ in de ruimte. De gespreksleider naast mij aan tafel zorgde er voor dat er interactie was en de overige aanwezigen zorgden ervoor dat ik mij zelf ook groepslid voelde. Groepslid van een team die samen een mooi product wilden maken. Aan de persoonlijke antwoorden rondom de ‘misser’ vraag, gesteld tijdens het webinar, merkte ik dat mensen in deze groep voldoende open durfden te zijn. De verbondenheid met elkaar was er. Prachtig om te ervaren.

De groep gaat uit elkaar

Na een of meerdere sessies gaat de groep weer uit elkaar. Stel vragen die je ook bij een ‘live’ groep stelt: ‘welke vraag is nog niet beantwoord’, ‘zijn er nog issues die verder uitgewerkt gaan worden’, ‘wie pakt wat op?’ Omdat een groep digitaal snel ontbonden wordt is er geen gelegenheid om nog even na te praten zoals soms bij een koffie- of lunchpauze. Toen de tijd bijna voorbij was in mijn webinar konden er nog een paar laatste vragen worden gesteld. Keuzes maken om hierbij niet ‘af te raffelen’ zijn belangrijk. Liever nog één vraag goed beantwoorden dan drie vragen voor de helft. Digitale tools zijn ideaal om later nog met elkaar contact te hebben. Zo ook naar aanleiding van dit webinar.

Wilt u het webinar nog terugkijken? Dat kan! Klik hier. Terugkijkend heb ik het webinar als positief ervaren. Ondanks de fysieke afstandelijkheid voelde ik mij verbonden met mijn toehoorders en vond ik het fijn om mijn kennis en ervaring met hen te delen. Ik wens een ieder veel mooie groepssessies toe maar hoop toch vooral dat we elkaar weer spoedig ‘live’ kunnen ontmoeten.

Bekker, M.E. (2020). Groepsdynamica: werken in en met groepen. 2e druk. Amsterdam: Boom.