Inhoud

Inleiding 9

1 Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding 13

1.1 Het beroep social work 13

1.2 Geschiedenis van het beroep 16

1.3 De social worker nu 20

1.4 Beelden over leren – mentale modellen 24

1.5 Competentiegericht leren 24

1.6 Een open leerhouding 25

1.7 Leren en reflecteren 26

2 Een nieuwe start bouwt voort op het voorgaande 31

2.1 Je weg vinden in een nieuwe situatie 32

2.2 Een nieuwe start bouwt voort op het voorgaande 35

2.3 Relevantie voor het beroep 37

3 Relaties aangaan 41

3.1 De eerste indrukken 42

3.2 Vanzelfsprekendheden 45

3.3 Vanzelfsprekendheden en etnocentrisme 47

3.4 Andere kanten van iemand ontdekken 49

3.5 Aandacht 52

3.6 De rol van normen in relaties 53

3.7 De open en kritische houding van de hulpverlener 54

4 Omgaan met gevoelens 59

4.1 Wat zijn gevoelens en emoties? 61

4.2 Waardoor ontstaan gevoelens? 64

4.3 Wat hebben gevoelens te zeggen? 67

4.4 Bijzondere gevoelens 69

4.5 Op welke manieren kun je omgaan met je gevoelens? 73

4.6 Kun je leren om je gevoelens te ervaren? 75

4.7 Hoe werk je als hulpverlener met de gevoelens van je cliënt en die van jezelf? 75

5 Zelfbeeld 83

5.1 Ontstaan van je zelfbeeld 83

5.2 Zelfbeeldvervormingen 85

5.3 Het ef fect van je zelfbeeld op je gedrag en relaties 87

5.4 Invloed op je gedrag als hulpverlener 89

5.5 De kracht van de ‘negatieve delen’ van je zelfbeeld 91

5.6 Hoe kom je tot een realistisch en genuanceerd zelfbeeld? 92

5.7 Een positief zelfbeeld omzetten in gedrag 96

6 Verschil durven te maken 99

6.1 Het ontstaan van verschillen 99

6.2 De kracht van diversiteit 101

6.3 Vermijding 103

6.4 Verschil durven maken 104

6.5 Verschillen in het maatschappelijk krachtenspel 107

7 Het conflict 111

7.1 Het conflict: een afbakening 111

7.2 Hoe kun je reageren op conflicten? 112

7.3 De waarde van een conflict 115

7.4 Reflecteren is de basis voor je handelen 118

7.5 Omgaan met conflicten 119

8 Kritiek en feedback 127

8.1 Soorten kritiek 128

8.2 Kritiek als subjectieve correctie 129

8.3 Kritiek op inhoudsniveau en betrekkingsniveau 131

8.4 Kritiek en projectie 132

8.5 De Innerlijke Criticus 134

8.6 Kritiek of feedback geven 136

8.7 Onderdelen van goede feedback 137

8.8 Regels voor feedback geven 139

8.9 Feedback ontvangen 140

8.10 Feedback en de onderstroom 141

8.11 Complimenten geven 142

9 Leren en werken in een team 147

9.1 Wat is een team? 148

9.2 De betekenis van een team 148

9.3 Kenmerken van een goed functionerend team 150

9.4 Je houding in het team 152

9.5 Problemen in teams? 153

9.6 Trends in teams 158

10 Beroepshouding 165

10.1 Wat is een beroepshouding? 166

10.2 Polariteiten in het ontwikkelen van een beroepshouding 169

10.3 Kenmerken van een goede beroepshouding 173

10.4 Hoe werk je aan je beroepshouding? 180

11 Aanraken en aangeraakt worden 183

11.1 De betekenis van contact en aanraking 184

11.2 Aanraken is aangeraakt worden 188

11.3 De invloed van de socialisatie op aanraken 190

11.4 Als hulpverlener aanraken 191

11.5 Hoe kun je jezelf en je cliënt beveiligen? 195

11.6 Hoe verder? 197

12 Afhankelijkheid en macht 201

12.1 De begrippen afhankelijkheid en macht 202

12.2 Macht als tijdsverschijnsel 207

12.3 Macht, afhankelijkheid en persoonlijkheid 207

12.4 Destructief en constructief gebruik van macht 209

12.5 De macht van de hulpverlener 211

12.6 Professioneel gebruik van macht 213

13 Afscheid nemen in begeleidingsrelaties 217

13.1 Afscheid nemen, begripsafbakening 218

13.2 Reactiepatronen bij afscheid nemen 220

13.3 Verwerkingstaken bij afscheid nemen 221

13.4 Afscheid nemen en hechtingspatronen 222

13.5 Afscheid nemen: de rol van overdracht en tegenoverdracht 224

13.6 Afscheid nemen en een nieuw perspectief opbouwen 225

13.7 Afscheid nemen en de kracht van rituelen en symboliek 227

13.8 Handvatten 229

Nawoord 235

Literatuur 237

Illustratieverantwoording 241

Register 243

Over de auteur 245