Nederlands
English_w35_h45_bg.png)
De man met de witte tulband
Roestam de Mammeluk, de oosterse bediende van Napoleon
.png)
Een intieme blik op de man achter de keizer
Op talloze schilderijen die tijdens het bewind van Napoleon werden vervaardigd om diens daden te verheerlijken, is een oosters uitgedoste persoon met een witte tulband te zien. Het is Roestam de Mammeluk, de lijfknecht en lijfwacht die Napoleon meenam van zijn Egyptische expeditie en die hem daarna vijftien jaar lang overal als een schaduw volgde. Bijna niemand bracht zoveel tijd door met de Franse keizer als Roestam en had vrijwel onbeperkt toegang tot diens intieme leven.
Unieke inkijk in het leven van Napoleon
Door de ogen van Roestam geeft Jos Gabriëls ons een unieke inkijk in Napoleons dagelijkse bestaan. Wij volgen de keizer en zijn onafscheidelijke metgezel zowel binnen de paleismuren als daarbuiten: tijdens de jacht, op werkbezoek, bij parades, in het legerkamp en op het slagveld. En wij reizen met hen mee van Parijs naar Wenen, Milaan, Amsterdam, Berlijn, Madrid en Moskou.
Meester en dienaar
Op aanstekelijke wijze en met een overvloed aan anekdotes en persoonlijke details beschrijft Jos Gabriëls de bijzondere relatie tussen meester en dienaar. Daarbij maakt hij duidelijk waarom Napoleon erop stond dat Roestam als een oosters geklede bediende aan zijn zijde verscheen. Welk beeld de keizer hiermee wilde uitdragen, laten de meer dan honderd kleurenillustraties zien die, in nauwe samenhang met de tekst, in het boek zijn opgenomen. Je kijkt nooit meer hetzelfde naar een schilderij met Napoleon.
Over de auteur
Jos Gabriëls (1956) was als senior onderzoeker werkzaam bij het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis en Cultuur. Hij is gespecialiseerd in de geschiedenis van het napoleontische tijdvak (1799‑1815) en schreef hierover tal van artikelen, zowel voor vakgenoten als voor een algemeen publiek.
Jos Gabriëls over Roestam bij de Historische Boekencast
Proloog
1 Dienaar en heer 11
Een asymmetrische relatie 13
Bedienden van naam 16
Roestam, de lijfknecht van Napoleon 19
Roestams Souvenirs 23
een ontmoeting in egypte
2 Van Corsica naar Caïro: Napoleon Bonaparte 33
Corsica of Frankrijk? 35
De lokroep van het Oosten 42
In zijn verovering gevangen 49
3 Van de Kaukasus naar Caïro: Roestam Raza 57
Een Kaukasische jeugd 59
In dienst van Sâlih Bey 62
In dienst van sjeik al-Bakrî 71
de schaduw van napoleon
4 In dienst van de eerste consul 85
Een vreemdeling in Parijs 86
Een presidentiële hofhouding 89
Tussen persoonlijke dienst en uiterlijk vertoon 99
5 In dienst van de keizer 111
Een keizerlijke hofhouding 111
Ten paleize 117
Op jacht 126
Op reis 132
Te velde 148
Roestam en de anderen
6 In de gunst van zijn meester 161
Een man afhankelijk van lijfknechten 162
Geld en geschenken 167
Genegenheid en gewelddadigheid 172
7 Meerderen en gelijken 183
Meerderen: Napoleons verwanten 184
Meerderen: hofdignitarissen 188
Meerderen: legerofficieren 194
Gelijken: dienstpersoneel 201
Gelijken: Roestams verwanten 209
Roestam na Napoleon
8 Gescheiden wegen 221
Het drama van Fontainebleau 222
In schande gedompeld 232
9 Een teruggetrokken bestaan 241
Parijs: verdacht en veracht 242
Dourdan: ‘Papa Tam’ 250
Andere mammelukken
10 Exotische bedienden 261
De ‘goede’ Ali 263
De ‘kwade’ Ali 272
Echte lijfmammelukken: Petrous en Mirza 276
Pseudo-lijfmammelukken: van Salomo tot Othello 282
11 Exotische militairen 293
Woestijnruiters in het Franse leger 297
Slinkende gelederen 301
De prijs van pracht en praal 304
Bewonderd en berucht 310
Het Mammelukkenkorps na Napoleon 320
Roestams reputatie
12 De gulden legende 329
Het beeld van Roestam: beschrijvingen 330
Het beeld van Roestam: portretten 338
Roestam in beeld: schilderijen 343
13 De zwarte legende 361
De handlanger in het kwaad beschreven: pamfletten 362
De metgezel van het kwaad verbeeld: karikaturen 366
Epiloog
14 Mammelukomanie 379
Exotisme als mode 380
Exotisme als propaganda 384
Exotisme als mythe 390
Noten 405
Bijlagen
a Roestams plaats in de keizerlijke hofhouding 478
b De residenties van Napoleon in de omgeving van Parijs 479
c De aan- en afwezigheid van Napoleon en Roestam in Parijs en
omgeving (1804-1814) 480
d Schilderijen waarop Roestam is afgebeeld (1806-1815) 482
Geraadpleegde literatuur 491
Illustratieverantwoording 503
Index op persoonsnamen 505
Woord van dank 518
Reviews 'De man met de witte tulband'
In de media
‘Een genot om te lezen.’ – NRC ●●●●
‘Gabriëls weet verschillende invalshoeken in één boek te bundelen. Zowel biografie als beeldvorming krijgen hun plekje. De schrijver zoomt daarnaast uit om de rol van andere exotische bedienden aan Napoleons hof en in Napoleon leger te belichten. Het maakt De man met de witte tulband behoorlijk compleet. [...] Langdradig wordt het nergens, de talrijke illustraties zorgen voor verlevendiging, en de groep geschiedenisliefhebbers die bijna alles wil weten over de Franse keizer lijkt groot genoeg om Gabriëls’ boek van een behoorlijk lezerspubliek te verzekeren.’ – Trouw
‘Roestam vergezelde Napoleon overal. Op tientallen schilderijen en tekeningen van de Franse veldheer duikt hij op, altijd herkenbaar aan zijn tulband. In het onderhoudende boek van Gabriëls zijn vele voorbeelden daarvan te zien.’ – Historisch Nieuwsblad
Bart Funnekotter bespreekt De man met de witte tulband bij OVT
Fragment op Historiek: Napoleon wilde bedienden die hij ‘een schop onder hun kont’ kon geven
‘Dit boek over Napoleons lijfknecht schetst een beter beeld van de beruchte Franse keizer dan de film Napoleon van Ridley Scott. Door alle aandacht die Gabriëls besteed aan wat onderbelichte zaken, zoals het hofleven, de schilderkunst en de impact van de Mammelukken op de Franse samenleving geeft deze biografie een waardevol inzicht in de wisselwerking tussen het Napoleontische Frankrijk en de Oriënt.’ – Geschiedenisblogger Mathijs van der Loo
‘Het werk is fraai uitgegeven met leeslint en prachtig geïllustreerd met goed geduide kleurenillustraties, die in samenhang met de tekst staan. Noten, vier bijlagen, waaronder een lijst van alle (!) schilderijen waarop Roestam is afgebeeld, een lijst van geraadpleegde literatuur en een index op persoonsnamen sluiten deze originele cultuurhistorische studie af.’ – Kunst Tijdschrift Vlaanderen
‘Een prachtig boek; een genot om te lezen.’ – Leestafel
