Handboek Gilles de la Tourette

Inhoud

Voorwoord – Arwin Steendijk

Voorwoord – Laura Beljaars

Inleiding

Deel I – Achtergrond

1  De geschiedenis van het syndroom van Gilles de la Tourette

Theo van Woerkom

1.1  De periode van 1825 tot 1902

1.2  De periode van 1902 tot 1978

1.3  De periode van 1978 tot 1988

1.4  Vanaf 1988 tot aan de huidige situatie

1.5  Tot slot

2  Het syndroom van Gilles de la Tourette en andere ticstoornissen 

Cara Verdellen en Agnes Wertenbroek

2.1  Kenmerken van tics

2.2  Ticstoornissen en GTS

2.3  Comorbiditeit

2.4  Ontstaan, ernst en gevolgen

2.5  Epidemiologie en beloop

2.6  Timing en context

2.7  Tot slot

3  Comorbiditeit 

Daniëlle Cath, Els Blijd-Hoogewys en Jolande van de Griendt

3.1  ADHD

3.2 Obsessieve-compulsieve stoornis (OCS)

3.3  Angst- en depressieve klachten

3.4  Disruptieve gedragsstoornissen

3.5  Overige comorbiditeit

3.6  De impact van comorbiditeit

3.7  Comorbiditeit in de levensloop

3.8  Tot slot

4  Erfelijkheid van GTS 

Daniëlle Cath en Nuno Zilhão

4.1  Familie- en tweelingonderzoek bij GTS

4.2  Genetisch koppelingsonderzoek (linkage)

4.3  Kandidaatgenstudies naar GTS

4.4  Genoombrede associatiestudies (GWAS)

4.5  CNV-studies en structurele variatie in GTS

4.6  SNP-erfelijkheid en bewijs voor genetische overlap

4.7  Tot slot

5  Hersenfuncties bij GTS: neurotransmittersystemen en neuroimaging

Andreas Dias, Chaim Huijser en Bas de Bruijn

5.1  Neuroanatomie en neurofysiologie van bewegingen

5.2  Pathofysiologie bij GTS

5.3  Beeldvormend onderzoek bij GTS

5.4  Tot slot

6  Omgevingsfactoren: perinatale factoren, stress en immuniteit

Chaim Huijser en Pieter Hoekstra

6.1  De rol van pre- en perinatale complicaties bij GTS

6.2  Psychosociale stress

6.3  Immuniteit en infecties in de pathofysiologie van GTS

6.4  Tot slot

Deel II – Diagnostiek en assessment

7  Diagnostiek van ticstoornissen

Michèl Willemsen en Daniëlle Cath

7.1  Het algemene diagnostische proces

7.2  Ticgerelateerde diagnostiek

7.3  Lichamelijk onderzoek bij tics

7.4  Differentiaaldiagnose met andere

bewegingsstoornissen

7.5  Tot slot

8  Meetinstrumenten

Jolande van de Griendt, Cara Verdellen en Daniëlle Cath

8.1  Diagnostiek

8.2  Tic-ernst

8.3  Ticfrequentie

8.4  Premonitore sensaties

8.5  Kwaliteit van leven

8.6  Comorbiditeit

8.7  Tot slot

Bijlage 8.1: Yale Global Tic Severity Scale (YGTSS)

Bijlage 8.2: Premonitory Urges for Tics Scale (PUTS)

Bijlage 8.3: Gilles de la Tourette Syndrome – Quality of Life Scale (GTS-QOL)

9  Neuropsychologisch onderzoek 

Andrea Dietrich

9.1  Leerproblemen

9.2  Executieve functies en responsinhibitie

9.3  Aandacht en geheugen

9.4  Motorische vaardigheid en visuomotorische integratie

9.5  Overig

9.6  Tot slot

Deel III – Behandeling

10  Psycho-educatie en begeleiding van de omgeving 

Jolande van de Griendt, Margriet de Bruin en Carlijn Nijhuis

10.1  Psycho-educatie

10.2  Psycho-educatie voor specifieke doelgroepen

10.3  Tot slot

11  Gedragstherapie voor tics 

Cara Verdellen en Jolande van de Griendt

11.1  Onderzoeksbevindingen

11.2  Habit reversal

11.3  Exposure en responspreventie

11.4  Aanvullende interventies

11.5  Terugvalpreventie

11.6  Tot slot

12  Medicatie voor tics 

Agnes Wertenbroek, Mariska Kleijer, Judith Rath en Daniëlle Cath

12.1  Wanneer medicatie toepassen voor tics?

12.2  Medicatie voor tics

12.3  Alfa-2-adrenerge receptoragonisten bij tics

12.4  Dopaminemodulerende of -blokkerende medicatie

12.5 Atypische antipsychotica

12.6  Typische antipsychotica

12.7  Overige medicatie

12.8  Botulinetoxine bij tics

12.9  Immunoglobulines, plasmaferese en antibiotica

12.10  Tot slot

13  Behandeling van comorbiditeit 

Els Blijd-Hoogewys, Else de Haan, Jolande van de Griendt en Daniëlle Cath

13.1  Behandeling van GTS met comorbide ADHD

13.2  Behandeling van GTS met comorbide OCS

13.3  Behandeling van GTS met comorbide angst- of

stemmingsstoornis

13.4  Behandeling van GTS met comorbide disruptieve

gedragsstoornissen

13.5  Behandeling van GTS met overige comorbiditeit

13.6  Tot slot

14  Neurochirurgische behandeling

Anouk Smeets, Annelien Duits, Albert Leentjens en Linda Ackermans

14.1  Indicatie en patiëntenselectie voor DBS

14.2  Targets voor DBS

14.3  Procedure

14.4  Complicaties

14.5  Tot slot

15  De rol van de omgeving: school, werk, gezin,sociale contacten en patiëntenorganisatie

Annet Heijerman-Holtgrefe

15.1  School en werk

15.2  Het vergroten van het zelfvertrouwen

15.3  De zorg voor het gezin als geheel

15.4  Het sociale netwerk

15.5  Informeren

15.6  Lotgenotencontact en de patiëntenorganisatie

15.7  Tot slot

Afkortingen

Literatuur

Register

Over de auteurs