Een kloppend verhaal

We zijn, bewust of onbewust, altijd op zoek naar een samenhangend verhaal. Meestal lukt dat ook, maar er zijn uitzonderingen. Een duidelijk voorbeeld van zo’n uitzondering was de wereldwijde uitbraak van het coronavirus, waar zelfs de deskundigen met moeite grip op kregen. In zo’n klimaat, waarin niemand echt weet wat te doen, is het niet verwonderlijk dat mensen zelf op zoek gaan naar een kloppend verhaal, aldus Zwaan. De drang naar samenhang, het willen begrijpen van complexe gebeurtenissen zoals een pandemie, blijkt een vruchtbare voedingsbodem voor complottheorieën.

De psychologie van het begrijpen

In de kern gaat Drang naar samenhang dan ook over de psychologie van het begrijpen. Het gaat zowel over het begrijpen van ingrijpende kwesties, zoals natuurrampen en terroristische aanslagen, als over het begrijpen van alledaagse zaken. Het laat de mentale mechanismen zien waarmee we vat proberen te krijgen op de wereld. Hoe we in ons hoofd proberen een samenhangend model (een situatiemodel) te creëren van de stand van zaken in de wereld. Complottheorieën bieden ons houvast. We bouwen ‘mentale vlotten’ waarop we proberen te navigeren door de stroom aan informatie waar we dagelijks mee worden geconfronteerd.