Metafysica Boek I - VI

Tot de vier of vijf belangrijkste filosofische werken die het westerse denken vormgegeven hebben, behoort zonder enige twijfel de geniale Metafysica van Aristoteles. Niet alleen heeft dit werk directe en diepe invloed uitgeoefend op andere grote denkers van verschillende snit, zoals Plotinus, Thomas van Aquino, Hegel en Heidegger. Het grootste belang van de Metafysica ligt erin dat het werk zowel het vocabulaire, de structuur als een groot aantal van de essenti?le vragen van het westerse denken bepaald heeft. Zonder de Metafysica zouden veel termen die tot op de dag van vandaag in de filosofie centraal staan zoals zijn en wezen, substantie en substraat, mogelijkheid en werkelijkheid, oorzaak, doel, vorm en materie, op andere wijze, later of misschien in het geheel niet gemunt zijn en buiten het denken zijn gebleven. Dat geldt ook voor grote vragen als die naar een mogelijke filosofische definitie van God of naar het beginsel dat de werkelijkheid orde en doel geeft. Ze stammen alle uit de Metafysica en zijn van daaruit in het merg van de filosofische traditie opgenomen. De Metafysica is een van de bekendste en vertrouwdste filosofische werken.
Maar tegelijk is het ook een van de onbekendste, van de meest geheimzinnige en zeker ook van de allermoeilijkste werken. Veel in de loop van de eeuwen ingeburgerde termen blijken ten opzichte van Aristoteles misschien aan helderheid en braafheid gewonnen, maar aan kracht en reli?f verloren te hebben, zodat ze in zekere zin van Aristoteles vervreemd zijn. Sommige van de ongehoorde thema's en talenten van Aristoteles laten zich door de sluier van de traditie heen nog maar moeilijk ontwaren. Aristoteles heeft bijvoorbeeld in de Metafysica als eerste in alle scherpte de aloude vraag naar het zijnde gesteld: wat betekent het wanneer iets 'is'; zijn antwoord is even diepzinnig als onverminderd raadselachtig. De Metafysica is ook het overtuigende document van een filosoof die zich als weinig anderen bewust geweest is van de rol en de pretenties van de taal in het denken en zich met groot gevoel voor de taal en met een precisie die af en toe onnavolgbaar is heeft uitgedrukt. En de Metafysica is een buitengewoon experimenteel werk, waarin Aristoteles wilde filosofische expedities onderneemt zonder dat voor hem zelf de uitkomst aan het begin al zeker lijkt en in ieder geval zonder vrees om theses te beproeven of tegenwerpingen het hoofd te bieden. Als een van de eerste filosofische essays is de Metafysica een revolutionair werk waarvan de strekking en de aard nog steeds niet uitputtend gemeten zijn.

Het verbaast daarom niet dat er in veel landen de laatste jaren nieuwe vertalingen van de Metafysica verschenen zijn, maar des te meer dat er van de Metafysica in het Nederlands nog uitsluitend enkele fragmenten vertaald zijn. Deze beschamende lacune wordt opgevuld door de ervaren Aristoteles-vertaler Ben Schomakers, die gedurende vele jaren in etappes gewerkt heeft aan de eerste Nederlandse vertaling van de Metafysica. Het resultaat van dit grote project, waarvan het uitgangspunt de poging was over de filosofische traditie heen weer terug te springen naar Aristoteles zelf en het werk in zijn eigen recht te laten, wordt de komende jaren in drie delen voorgelegd. De eerste twee daarvan bieden naast de Griekse tekst van de Metafysica een getrouwe en met filosofische consistentie vervaardigde vertaling en ook aparte inleidingen tot elk van de veertien boeken van de Metafysica. Het derde deel bevat tal van verhelderende filosofische aantekeningen bij de vertaling, een glossarium, een register en ook enkele essays waarin Ben Schomakers op enkele van de grote raadsels waarvoor de Metafysica de lezer stelt, ingaat.