De man die in de put sprong

Vóór 10 mei 1940 wees niets erop dat Willem Schermerhorn geroepen zou worden om leiding te geven aan de Nederlandse politiek. Als Delfts hoogleraar bouwde hij op het gebied van de luchtkartering een internationale reputatie op.

De Duitse bezetting

Maar de Duitse bezetting zorgde voor een dramatische wending in zijn leven. In het gijzelaarskamp in Sint-Michielsgestel werd hij niet alleen leider van de gijzelaars, maar speelde hij ook een hoofdrol in de gesprekken over naoorlogse politieke vernieuwing. In Londen raakte koningin Wilhelmina op de hoogte van deze plannen, die parallel leken te lopen met haar eigen streven naar vernieuwing.

Een wetenschapper in de politiek

Direct na de bevrijding benoemde koningin Wilhelmina Willem Schermerhorn, samen met Willem Drees, tot kabinetsformateur. Toen Schermerhorn bij de koningin werd ontboden met de vraag of hij bereid was kabinetsformateur te worden, sprak hij de woorden: “Majesteit, wie in deze put springt, is een verloren mens”. Uiteindelijk werd Schermerhorn premier en Drees vice-premier. Beide behoorden tot de oprichters van de Partij van de Arbeid. Toen de PvdA na een jaar de eerste naoorlogse verkiezingen verloor, kwam er al weer een einde aan Schermerhorns premierschap.

Dekolonisatie

Hij werd voorzitter van een Commissie-Generaal, die moest trachten tot een vreedzame dekolonisatie te komen. Met het uitbreken van de Nederlands-Indonesische oorlog in juli 1947 bleek deze poging definitief mislukt en was Schermerhorns vooraanstaande rol in de Nederlandse politiek uitgespeeld. In 1951 keerde hij voorgoed terug naar de wetenschap. Willem Schermerhorn biedt het unieke beeld van een minister-president die, politiek gesproken, uit het niets gekomen was en ook weer in het niets verdween.