Verschenen: Altijd aan

Van revolutionaire gadget tot digitale enkelband

Dertig jaar na de introductie van de eerste smartphone is ons leven voorgoed veranderd. Wat ooit begon als functioneel apparaat, groeide uit tot een allesbepalende metgezel. Derks beschrijft hoe de smartphone niet alleen onze manier van communiceren, werken en ontspannen beïnvloedt, maar ook hoe hij ons gedrag onmerkbaar vormt: ‘Soms voelt het alsof mijn smartphone de regie over mijn werkzaamheden heeft in plaats van ikzelf,’ schrijft ze. In heldere taal laat ze zien hoe we in een paradox leven: we ervaren meer autonomie, maar voelen ons ook steeds afhankelijker. We zijn mobieler dan ooit, maar durven nauwelijks nog zonder scherm de deur uit. De smartphone biedt verbinding, maar veroorzaakt ook eenzaamheid.

24/7 bereikbaar, maar tegen welke prijs?

Derks onderzoekt op basis van wetenschappelijk onderzoek en persoonlijke observaties wat de impact is van 24/7 bereikbaar zijn. Werknemers die in hun vrije tijd e-mails beantwoorden, denken daarmee tijd te winnen, maar leveren in op rust en herstel. En dat heeft gevolgen voor motivatie, welzijn én prestaties. Tegelijkertijd stelt Derks kritische vragen bij het idee van een ‘smartphoneverslaving’. Hoewel ons schermgedrag collectief zorgwekkende proporties aanneemt, voldoet het zelden aan de klinische definitie van een verslaving. Ze introduceert het begrip ‘problematisch smartphonegebruik’: we gebruiken het apparaat om onderliggende behoeften te vervullen, zoals sociale bevestiging, afleiding of controle.

Opgroeien met een smartphone

De maatschappelijke discussie over kinderen en schermgebruik bereikt een kookpunt. Ouders, scholen en beleidsmakers worstelen met de vraag: wanneer is een kind te jong voor een smartphone? In Altijd aan wordt duidelijk dat de impact van smartphonegebruik op jongeren verder reikt dan alleen afleiding of vermaak: het raakt aan fundamentele aspecten van hun ontwikkeling: cognitieve groei, zelfbeeld, sociale vaardigheden en slaapkwaliteit. Derks laat zien hoe schermtijd niet alleen het leven van volwassenen, maar ook dat van opgroeiende kinderen structureel verandert – en dat vroeg geleerd vaak ook vroeg gewend betekent. Het boek biedt onder andere ouders en opvoeders waardevolle inzichten om bewuster keuzes te maken in een steeds digitalere leefwereld.

Over de auteur

Daantje Derks is hoogleraar Technology facilitated work-life integration aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ze is voorzitter van de vakgroep Arbeid en Organisatiepsychologie. Met Altijd aan combineert ze haar wetenschappelijke expertise met persoonlijke ervaringen als moeder, leidinggevende en smartphonegebruiker. Haar stijl is toegankelijk, scherp en doorspekt met herkenbare anekdotes.