Protocollaire behandeling van patiënten met trichotillomanie, excoriatiestoornis en ander ongewenst gewoontegedrag

Zelfcontroleprocedures bij trichotillomanie, excoriatiestoornis en ander ongewenst gewoontegedrag

Door zelfcontroleprocedures krijgen patiënten meer grip op hun ongewenste gedrag. Als ze in behandeling blijven en de gemaakte afspraken nakomen, zal het voor de patiënten aan het eind van de behandeling zo moeilijk worden het gedrag uit te voeren dat ze in veel gevallen ervan afzien. Het tegenhouden van het gedrag wordt in stappen uitgevoerd (steeds langer uitstellen of geleidelijk verminderen van frequentie of duur) en daarnaast worden tussenstappen gezet door situatiekenmerken of karakteristieken van het gewoontegedrag te veranderen. Ook heeft het uitdagen van opvattingen over eigen ongewenst gewoontegedrag een plek gekregen in de gedragstherapeutische behandeling gebaseerd op zelfcontroleprocedures.

Doelgroep

Het ongewenste gedrag komt vaak voor als de patiënt in behandeling komt, meestal meerdere malen per dag. Het diagnosticeren van ongewenste gewoonten is niet al te ingewikkeld. Wanneer iemand zich aanmeldt omdat hij tot bloedens toe nagels bijt of behandeling wil omdat hij vrijwel kaal is vanwege het haartrekken, moet alleen worden uitgesloten dat de klacht een symptoom is van een andere stoornis. Wanneer iemand bijvoorbeeld gebukt gaat onder een ernstige depressie en zich daarbij de haren uittrekt, zal de diagnose trichotillomanie niet gesteld worden, maar moet het haartrekken als een symptoom van de depressieve stoornis worden opgevat. Zelfbeschadiging komt geïsoleerd voor maar is veel vaker onderdeel van een borderline-persoonlijkheidsstoornis, antisociale-persoonlijkheidsstoornis, eetstoornis of posttraumatische-stressstoornis. 

Sessies

De besproken behandeling bestaat uit zeven sessies die idealiter tweewekelijks plaatsvinden. De duur van de behandeling kan echter wisselen. Wanneer de klachten na vijf sessies niet relevant zijn verminderd, lijkt het weinig nut te hebben de behandeling te continueren. Naast de zeven behandelsessies waarin de klachten het liefst tot nul worden afgebouwd, zijn enkele vervolgafspraken nodig over een periode van een halfjaar tot een jaar.

Trichotillomanie, excoriatiestoornis en ander ongewenst gewoontegedrag 

Ongewenst gewoontegedrag is vaak onschuldig en onschadelijk. Soms kan gewoontegedrag echter ernstige hinder veroorzaken en ernstige lichamelijke en psychosociale gevolgen hebben. 

Trichotillomanie is een aandoening waarbij mensen de drang voelen om hun eigen haren uit te trekken. In circa tachtig procent van de gevallen betreft het de haren van de hoofdhuid, gevolgd door wimpers, wenkbrauwen en overige lichaamsbeharing. In vergelijking met een gezonde populatie hebben mensen met trichotillomanie een hogere kans op een comorbide stoornis. Een stemmingsstoornis komt het vaakst voor als comorbide stoornis, gevolgd door andere nerveuze gewoonten, angststoornissen en verslavingen. 

De excoriatiestoornis wordt gekenmerkt door terugkerend krabben aan wondjes of onregelmatigheden van de huid waardoor de huid beschadigd raakt. Het gewoontegedrag begint vaak in de adolescentie. Dat is ook zo bij trichotillomanie. Bij de excoriatiestoornis vindt dat begin niet zelden plaats na een huidaandoening zoals acne. Evenals bij trichotillomanie vindt het gewoontegedrag vooral plaats in ontspannende situaties: iemand komt tot rust, mijmert, kijkt televisie of droomt weg; vervolgens nemen ongemak en pijn toe.

Online behandelprotocollen voor volwassenen

Deze behandeling is onderdeel van Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische klachten, onder redactie van Ger Keijsers, Agnes van Minnen, Marc Verbraak, Kees Hoogduin en Paul Emmelkamp. De standaard psychologische behandelingen uit deze boeken zijn nu afzonderlijk beschikbaar gemaakt voor online gebruik. Zo heb jij de best onderzochte behandelingen voor volwassenen altijd bij de hand!

Na aanschaf van deze behandeling, ontvang je een activatiecode via de mail. Op Boom Gezondheidszorg Collectie kun je jouw protocol activeren en online raadplegen.

Auteurs van dit protocol: Ger Keijsers en Kees Hoogduin