Interventies in de psychiatrische praktijk

Inhoud

Voorwoord - Jim van Os

Ten geleide 

 

1 De kunst van het motiveren 

1 Inleiding 

2 Hoe motiveer je mensen?

   2.1 Belemmeringen en gevaren bij behandeling 

   2.2 Motiveren tot verandering 

3 Motiveringsstrategieën 

   3.1 Communicatiestijlen 

   3.2 Hoop wekken 

   3.3 Positief de patiënt benaderen 

   3.4 Positief etiketteren 

   3.5 Selectief operant conditioneren

   3.6 Socratische dialoog 

   3.7 Inspelen op habituele gedragspatronen en persoonlijkheidskenmerken 

   3.8 Van klacht naar doel 

   3.9 Motiverend interviewen 

4 Psycho-educatie 

   4.1 Waartoe dient psycho-educatie? 

   4.2 Waarom psycho-educatie? 

   4.3 Wanneer psycho-educatie? 

5 Materiële acties 

6 Paradoxale communicatie 

   6.1 Enkele paradoxale voorbeelden ter verduidelijking 

7 Judotechnieken en hypercongruente interventies 

   7.1 Judotechnieken 

   7.2 Hypercongruente interventies 

8 Inspelen op de perceptiestijl van patiënten 

9 Macht als motiverende kracht

10 Gepersonifieerd motiveren 

 

2 Agressie en geweld 

1 Inleiding 

2 Theorieën 

   2.1 Medicatie 

   2.2 Epilepsie 

3 Signalen verdacht voor agressie en geweld herkennen 

   3.1 Rol van angst 

   3.2 Draagkracht en draaglast 

   3.3 Grenzen van het eigen territorium 

   3.4 Culturele aspecten 

   3.5 Het potentiële risico van begrip 

4 Agressie en psychiatrische stoornissen 

   4.1 Voorspellende factoren van gewelddadig gedrag 

5 Risico-inschatting 

   5.1 Risicofactoren 

   5.2 Fout-positieve en fout-negatieve voorspellingen 

6 Ernst van en kans op direct geweld inschatten 

7 Geweldgerichte behandeling 

   7.1 Psychosociale interventies 

   7.2 Medicatie 

   7.3 Melden van incidenten 

   7.4 Meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld 

8 Omgaan met de politie als deze strafbare feiten opspoort 

 

3 Medicamenteuze interventies in de acute psychiatrie 

1 Inleiding 

2 Acute opwindingstoestand 

   2.1 Acute agitatie bij een paranoïde psychose 

   2.2 Acute agitatie bij een manie 

   2.3 Acute agitatie bij een somatische aandoening 

3 Acute verwardheid 

   3.1 Delier 

   3.2 Alcoholonttrekkingsdelier

4 Katatonie 

   4.1 Subtypen 

5 Bijwerkingen van medicatie 

   5.1 Akathisie 

   5.2 Acute dystonie 

   5.3 Maligne neurolepticasyndroom 

   5.4 Serotoninesyndroom 

6 Intoxicatie met geneesmiddelen 

   6.1 Intoxicatie met stemmingsstabilisatoren 

   6.2 Intoxicatie met antidepressiva 

   6.3 Intoxicatie met antipsychotica 

7 Intoxicatie met en onthouding van (genots)middelen 

   7.1 Diagnostiek 

   7.2 Intoxicatie met genotsmiddelen 

   7.3 Onthouding van genotsmiddelen 

 

4 Crisisinterventie en acute psychiatrie 

1 Crisistheorie 

   1.1 Emotionele aspecten van crises 

   1.2 Patroon van een crisis 

   1.3 Crisis- en verwerkingsfasen volgens Tyhurst 

2 Begripsbepaling 

   2.1 Crisistypologie 

3 Crisis en communicatie 

   3.1 Symmetrisch, complementair en parallel 

   3.2 Inhoud en betrekking 

   3.3 Symptomatisch gedrag 

   3.4 Strijdige communicatie 

   3.5 Realiteitstoetsing 

4 Crisisinterventie 

   4.1 Preambule 

   4.2 Organisatie 

   4.3 Voorbereidingsfase 

   4.4 Diagnostiek- en hypothesevormingsfase 

   4.5 Uitvoerings- of interventiefase 

 

5 Omgaan met suïcidaal gedrag 

1 Inleiding 

2 Definities 

3 Suïcideplegers 

4 Suïcidepogers 

5 Vooroordelen 

6 Oorzaken van suïcidaal gedrag 

   6.1 Verklaringsmodellen 

   6.2 Is suïcidaliteit een ziekte? 

   6.3 Is suïcidaliteit een geestesziekte?

7 Motieven voor suïcidaal gedrag 

8 Suïcidaal gedrag 

9 Hulpverlening 

   9.1 Suïcidaal gedrag is crisisgedrag 

   9.2 Beoordeling van suïcidegevaar 

   9.3 Benadering van suïcidale mensen 

   9.4 Interveniëren bij acute dreiging van suïcide 

   9.5 Niet-suïcideovereenkomst 

10 Suïcidaliteit en het ziekenhuis 

11 Rouwverwerking en hulp aan nabestaanden 

12 Suïcidepreventie 

   12.1 Berichtgeving in de media over suïcide 

 

6 Stemmingsklachten 

1 Inleiding: zich depressief voelen, depressief zijn en manisch zijn 

2 Het belang van tijdige herkenning 

3 Diagnostiek 

   3.1 Algemeen 

   3.2 Depressie bij kinderen 

4 Gericht uitvragen 

   4.1 Voor depressie suspecte symptomen 

   4.2 Verplichte thema’s in acute situaties 

   4.3 Tijdsduur 

   4.4 Slaapproblemen

   4.5 Dagschommeling, vitale depressie en persisterende depressieve stoornis 

5 Differentiaaldiagnosen 

   5.1 Rouwreactie 

   5.2 Organische stoornis 

   5.3 Angststoornis 

   5.4 Somatisatiestoornis en gemaskeerde depressie 

   5.5 Psychotische stoornis met negatieve symptomen 

   5.6 Persoonlijkheidsstoornis 

   5.7 Aanpassingsstoornis met depressieve klachten 

6 Oorzakelijke verklaringen

   6.1 Biologische factoren 

   6.2 Sociale factoren: sekse, burgerlijke staat, sociale status

   6.3 Spirituele factoren, depressie en religie 

7 Bejegening en behandeling van depressieve patiënten 

   7.1 Bejegening 

   7.2 Selectieve waarneming normaliseren 

   7.3 Psycho-educatie geven 

   7.4 Positief etiketteren, herlabeling en reframing 

   7.5 Gesprekstherapie 

   7.6 Milieu-interventies 

   7.7 Motiveren 

   7.8 Kiezen én delen 

   7.9 Medicatie 

8 Bipolaire stoornis 

   8.1 Inleiding 

   8.2 DSM-5-criteria van een manische episode 

   8.3 Relationele aspecten 

   8.4 Behandelbeleid 

   8.5 Medicatie 

   8.6 Crisisinterventie en opnamepreventie 

   8.7 Het risico van monomaan therapeutisch denken 

9 Preventie 

 

7 Emotionele stoornissen 

1 Inleiding: normale en pathologische angst 

2 Diagnostiek 

   2.1 Algemeen 

   2.2 Diagnostiek van afzonderlijke angststoornissen 

   2.3 Differentiaaldiagnosen bij angststoornissen 

3 Verklaringsmodellen 

   3.1 Algemeen 

   3.2 Biologische verklaringen 

   3.3 Psychologische verklaringen 

   3.4 Sociale verklaringen 

4 Bij angst effectieve behandelingen 

   4.1 Algemeen 

   4.2 Cognitieve gedragstherapie bij angststoornissen 

   4.3 Medicatie bij angstklachten 

   4.4 Ontspanningsoefeningen 

5 Behandelbeleid per stoornis 

   5.1 Paniekstoornis en agorafobie 

   5.2 Sociale fobie 

   5.3 Obsessieve-compulsieve stoornis

   5.4 Posttraumatische stressstoornis 

   5.5 Gegeneraliseerde-angststoornis 

   5.6 Angst bij kinderen 

 

8 Psychosen (e)en realiteit 

1 Inleiding 

2 Etiologie van psychosen 

3 Diagnostiek 

   3.1 Het belang van classificeren 

   3.2 Classificatie van psychosen 

   3.3 Het diagnostisch proces 

   3.4 Prognose 

4 Schizofrenie 

   4.1 DSM-5-criteria 

   4.2 Vóórkomen, oorzaken en beloop 

   4.3 Negatieve symptomen 

   4.4 Recidieven 

   4.5 Prognose 

   4.6 Behandeling 

5 Realiteit en cognitieve stoornissen 

   5.1 Realiteit 

   5.2 Stoornissen in waarnemen en voorstellen 

   5.3 Stoornissen in denken 

6 Symptoomgerichte behandelmethoden 

   6.1 Hallucinatiegerichte integratieve therapie 

   6.2 Cognitieve gedragstherapie bij wanen 

 

9 Compliance of therapietrouw 

1 Definitie 

2 Therapieontrouwe patiënten 

3 Belang van tijdige herkenning therapieontrouw 

4 Oorzaken en kenmerken therapieontrouw 

   4.1 Sociaal-demografische kenmerken 

   4.2 Cognitieve kenmerken 

   4.3 Klinische kenmerken 

   4.4 Behandelrelatie 

   4.5 Het stigma van de psychiatrische ziekte 

5 Optimaliseren van therapietrouw: een schematisch overzicht 

   5.1 Communicatie 

   5.2 Voorlichting 

   5.3 Medicatiebeleid 

   5.4 Afspraakmanagement 

   5.5 Inschakelen van het sociale netwerk 

6 Kunnen we het stigmatiseren verminderen? Zo ja, hoe? 

7 Gulden regels 

 

10 Opname: indicatie en preventie 

1 Inleiding 

2 Trends in de consumptie van ggz-voorzieningen 

   2.1 Rol van opnemende instellingen 

   2.2 Opnamen naar diagnose 

   2.3 Keuze van behandelsetting 

3 Effectvergelijking van klinische opname en andere vormen van hulp

4 Verwachtingen met betrekking tot een opname 

   4.1 Psychiatrische opname 

   4.2 Onvrijwillige psychiatrische opname 

5 Neveneffecten van een psychiatrische opname 

6 Opname-indicatoren 

   6.1 Fasen en fasespecifieke factoren in de besluitvorming rond een opname 

   6.2 Indicatiecriteria voor opname 

   6.3 Naar een optimale indicatiestelling voor opname 

7 Opnamepreventie 

   7.1 Attitudeverandering 

   7.2 Financiële houdgreep in de ggz 

   7.3 Verandering in opnameprocedures 

   7.4 Behandelarrangement 

8 Opnamevoorkomende strategieën 

   8.1 Waarom OVS en hoe? 

   8.2 Opnameaanbeveling als OVS 

   8.3 Hypercongruente interventie en hypercongruente strategie

   8.4 OVS en organisatie

   8.5 Voorkómen van heropnamen 

   8.6 Effectmeting van OVS 

9 Onvrijwillige opname en OVS 

10 Mislukkingen bij OVS 

11 Spanningsveld autonomie en recht op zorg versus bescherming openbare orde en maatschappij 

   11.1 Innerlijke tegenstrijdigheid in de wetten tegen onvrijwillige zorg en tegen opname

12 Betrouwbaarheid van gevaarcriteria 

   12.1 Definitie van gevaar 

   12.2 Inschatten van gevaar 

   12.3 Gebruik en gevolgen van het gevaarprincipe 

   12.4 Hoe beoordelen patiënten hun verplichte zorg? 

13 Nieuwe wet- en regelgeving rond zorg

14 WGBO, Wvggz, Wzd en Wfz 

   14.1 Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) 

   14.2 Wet verplichte ggz (Wvggz) 

   14.3 Wet zorg en dwang (Wzd) 

   14.4 Wet forensische zorg (Wfz) 

15 Motiveren tot opname 

16 Ondercuratelestelling, onderbewindstelling en mentorschap

   16.1 Ondercuratelestelling 

   16.2 Onderbewindstelling 

   16.3 Mentorschap 

 

11 Ziekenhuispsychiatrie 

1 Inleiding 

2 Doelstellingen van ziekenhuispsychiatrie 

3 Definities, doelgroep en criteria voor toewijzing aan het expertiseprogramma

   3.1 Consultatieve psychiatrie 

   3.2 De psychiater als consultatiegever 

   3.3 De psychiater als consulent en medebehandelaar 

   3.4 Context van het psychiatrisch consult in een algemeen ziekenhuis 

   3.5 Effectiviteit van psychiatrische consulten 

4 Liaisonpsychiatrie

   4.1 Context van de liaisonpsychiatrie in een algemeen ziekenhuis 

5 Patiëntenpopulatie van de liaisonpsychiatrie 

6 Interventies 

 

12 Naar een ander type psychiatrie? 

1 Inleiding 

2 De macht van verklaringsmodellen: religie, natuurwetenschap en drie EBP’s 

   2.1 Religie 

   2.2 Natuurwetenschap 

   2.3 Evidence-based psychiatry 

   2.4 Emotion-based psychiatry 

   2.5 Economy-based psychiatry 

3 Focus op Nederland

4 Zorgmantra’s 

   4.1 Kostenbeheersing 

   4.2 Efficiency

   4.3 Zingeving

   4.4 Zorgpaden 

5 Veranderingen in de ggz: zorginhoudelijke vernieuwing of slechts naamsverandering?

   5.1 Marktwerking 

   5.2 Intensive Home Treatment (IHT) 

   5.3 High Intensive Care (HIC) 

   5.4 Flexible Assertive Community Treatment (FACT)

6 Gapende kloof tussen topmanagement en werkvloer

7 Veranderende maatschappelijke opvattingen: drang en dwang 

8 Samenvatting, conclusies en toekomstgerichte adviezen 

   8.1 Samenvatting 

   8.2 Wat moet en kan beter? 

   8.3 Noodzakelijke veranderingen voor het laten slagen van zorginnovatieprojecten

 

Bijlagen 

Bijlage 1

   Auditory Vocal Hallucination Rating Scale (AVHRS) 

Bijlage 2 

   Groningse Stemmen Score Lijst Basisschoolversie (GSSL-BS) 

Bijlage 3 

   Positive and Useful Voices Inventory (PUVI) 

Bijlage 4 

   Groningse Lijst Omgaan met Stemmen horen (GLOS) 

Bijlage 5 

   Klachtenlijst G-schema 

   Bijlage 5A: 5-G-schema stemmen horen 

Bijlage 6

   Crisisplan 

Bijlage 7

   Trauma Lijst (TRAMAL) 

Bijlage 8

   Spiritualiteit en Religiositeit Test (SPITE) 

 

Afkortingen 

 

Noten 

 

Zakenregister