Dyslexie vaststellen

De diagnose dyslexie

Het is belangrijk om te benadrukken dat het stellen van een diagnose 'dyslexie' geen doel op zichzelf is. Om een kind begeleiding op maat te kunnen geven is het echter wel essentieel om te begrijpen of er problemen zijn in de fonologische verwerking van taalklanken (dyslexie) of dat het gaat om beperkingen in de verschillende (school)vaardigheden of dat het probleem op een ander vlak speelt.

Het diagnostisch traject begint bij de informatie die de specialist van de school ontvangt over de problemen op het gebied van lezen en spellen. Het Protocol Dyslexie Diagnostiek & Behandeling (PDDB 2.0) beschrijft hoe de specialist tot een goed onderbouwde diagnose kan komen. Het protocol schrijft voor dat het diagnostisch onderzoek zelf wordt uitgevoerd met behulp van gestandaardiseerde en genormeerde meetinstrumenten die voldoen aan de criteria voor psychodiagnostische tests (zoals vastgesteld en beoordeeld door de COTAN). 

Dyslexieverklaring bij indicatie dyslexie

Er zijn verschillende gradaties in ernst bij dyslexie. De indicatie dyslexie wordt afgegeven als het kind voldoet aan de ernstcriteria voor lezen en spellen en de dyslexietyperende variabelen, en er geen ernstige comorbide problemen naar voren komen. Het kind krijgt dan de indicatie ernstige enkelvoudige dyslexie (EED) en komt in aanmerking voor een vergoede behandeling.

Een kind met minder ernstige dyslexie krijgt niet de indicatie EED, en de behandeling wordt niet vergoed. Wel krijgen kinderen in beide gevallen een dyslexieverklaring. Dit is vooral handig voor kinderen en jongeren die een opleiding volgen. In een dyslexieverklaring omschrijft de specialist kort de resultaten uit het psychodiagnostisch onderzoek. Hierin staat eveneens beschreven welke behandeling, materiële voorzieningen, begeleiding en compensaties/dispensaties het kind nodig heeft in zijn schoolcarrière.

De diagnose dyslexie in vier stappen (volgens PDDB2.0)

Stap 1: de ernst van de lees- en spellingsproblemen evalueren

Een gespecialiseerde orthopedagoog of GZ-psycholoog onderzoekt de ernst van de lees- en spellingsproblemen tijdens de eerste stap in het diagnostisch proces. In een pre-intake vraagt de specialist informatie op bij school en ouders over de leerproblemen bij het kind. Aan de hand van gegevens uit het leerlingvolgsysteem bepaalt hij of de lees- en spellingsproblemen aan de voorwaarden voor dyslexie voldoen en of ze hardnekkig genoeg zijn ondanks adequate hulp op school. De specialist beslist op basis hiervan of een diagnostisch onderzoek noodzakelijk is.

Stap 2 en 3: uitgebreid diagnostisch onderzoek

Is de uitval op dyslexietyperende vaardigheden ernstig genoeg en is er sprake van een dyslexietyperend cognitief profiel? Dat onderzoekt de specialist in een uitgebreid diagnostisch onderzoek met behulp van verschillende instrumenten: o.a. 3DM Dyslexie, maar ook intelligentietests en vragenlijsten voor ouders en leerkrachten om eventuele gedrag- of aandachtsproblemen in kaart te brengen.

Daarnaast vertelt het kind in een uitgebreid intakegesprek (anamnese) de problemen waar hij tegenaan loopt. De specialist bepaalt aan de hand van deze informatie of het kind voldoet aan de ernstcriteria op lezen en spellen en of de uitval op de dyslexietyperende vaardigheden ernstig genoeg is. Lijkt er inderdaad sprake te zijn van ernstige dyslexie, dan onderzoekt de specialist alternatieve verklaringen voor lees- en spellingsproblemen. 

Stap 4: alternatieve verklaringen voor de lees- en spellingsproblemen uitsluiten

In deze fase onderzoekt de specialist of er een reden is om de diagnose dyslexie níét te stellen, ondanks voldoende uitval op dyslexietyperende variabelen, lezen en spellen. Een laag IQ of ernstige geheugen- en aandachtsproblemen kunnen ook de oorzaak zijn van de lees- en spellingsproblemen. Als men vermoedt dat deze comorbide problemen zo ernstig zijn dat ze de lees- en spellingsproblematiek kunnen verklaren en/of de behandeling in de weg zullen staan, dan wordt de indicatie dyslexie niet afgegeven. Komen er geen ernstige comorbide problemen naar voren? Dan geeft de specialist de indicatie dyslexie en kan een kind in aanmerking komen voor een vergoede behandeling.